Frençayz (Franchising), bir sistem ve markanın imtiyaz hakkı sahibinin, belirli süre, koşul ve sınırlar içinde, işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin sürekli disiplin ve destek sağlayarak, belirli bir bedel karşılığında, bağımsız yatırımcılara sistem ve markasını kullandırmasına dayanan, uzun vadeli ve sürekli bir iş ilişkisidir.

Frençayz, başarılı bir iş fikri etrafında toplanmış küçük girişimcilerin, büyük firma gibi davranmasını sağlar.

ABD de doğan Frençayz sistemi, verimli ve karlı oluşu sayesinde hızla dünyaya yayıldı. Başta ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya olmak üzere binlerce marka Frençayz veriyor. Her ülkede önce uluslar arası yaygınlık sağlamış yabancı firmalar başlatıyor, 10-15 yıl içinde yerli firmalar çoğunluğu alıyor. Tüketim potansiyelinin olduğu hemen her ülkeye lider markalar dükkanlarını bayrak gibi dikmişler. Frençayz sistemini kullanan markalar rakiplerinin açık arayla önüne geçti, yarış artık Frençayz markalar arasında yaşanıyor. Yerel ve müstakil markalar tüketici ilgisini çekebiliyorsa, onlarla birlikte büyüyen, kaliteyi köşedeki dükkanla bağdaştıran jenerasyonun sayesinde yapıyor. Markalarla büyüyen nesil alacağı markada büyüklük ve yaygınlık arıyor. Alışveriş merkezlerinin zincir marka olmayanlara yer vermek bile istememesi, gelecekte Frençayz verenlerin nasıl üstünlük sağlayacağının bir göstergesi. Frençayz vermeyen firmalar bile, ancak Frençayz tekniklerini kullandıklarında, yani tek tip işletme, standart işletim sistemi, eğitim ve denetim uyguladıklarında zincirleşerek yayılmayı başarıyorlar.

Frençayz sistemini iyi öğrenmek, tam anlamak markasını büyütmek isteyen her girişimcinin görevi. Buradan vereceğimiz kısa açıklamalarla buna katkıda bulunabilmeyi umuyoruz.

 

KAVRAMLAR

 

Frençayz veren ve alan, basitçe iki taraf olarak görünse bile, yetkilerine ve üstlendikleri işlere göre değişik şekillerde adlandırılırlar.

 

Frençayz veren (franchisor, franchiser)

Sistemin ve markanın haklarına sahip olan ve Frençayz anlaşması ile bu hakları üçüncü yatırımcılara kullandıran kişi veya kuruluştur.

Frençayz veren, sistemi kuranın kendisi olabileceği gibi, sadece Frençayz haklarını satma yetkisine sahip bir başkası da olabilir. Frençayz verenin aynı sistemle çalışan kendi işletmesi veya işletmeleri olabilir veya olmayabilir. Frençayz veren, sistemin gereği olan araştırma, eğitim, denetim, vb. gibi destekleri üstlenir.

 

Frençayz alan (franchisee)

Sistemin ve markanın belli bir satış-hizmet noktası ve/veya bölgesi için haklarını anlaşma ile alarak uygulayan bağımsız yatırımcıdır.

 

Bölge Frençayz alan (area franchisee)

Frençayz veren, pazarın belli yükümlülüklerini ve haklarını belli bir coğrafi alanda bölge Frençayz alana devreder. Bölge Frençayz alan bazı sistemlerde alt Frençayz alanlara işletme açtırabilir, bazı sistemlerde sadece kendisi işletmeler açabilir. Bölge Frençayz alan, sistemin gereklerine göre, adeta bir Frençayz veren gibi alt Frençayz alanın seçimi, işletme yeri seçimi, eğitim, denetim, mal temini vb. gibi işlevlerin bir veya bir kaçını üstlenebilir.

 

Alt Frençayz alan(sub franchisee)

Bölge Frençayz alan tarafından sistemi ve markayı kullanma hakkı anlaşma ile verilen kişi veya firmadır.

Bazı sistemlerde anlaşma doğrudan bölge Frençayz alan ile alt Frençayz alan arasında yapılırken, bazı sistemlerde Frençayz veren anlaşmaya kendisi taraf olmaktadır.

 

Masterfranchise alan (master franchisee)

Yurt dışında geliştirilmiş bir sistem ve markanın belli bir ülkede kullanma haklarını alan kişi veya kurumdur. Bazen sadece masterfranchise alanın işletme açmasına izin verilirken, çoğunlukla kendi altında Frençayz satış hakkı da verilir. Bazı sistemlerde verilen Frençayzlar masterfranchise alana bağlıyken, bazılarında doğrudan yurtdışındaki merkeze bağlı olurlar.

 

Sistem (franchise system)

Frençayz ilişkisi kapsamındaki kural ve görevlerin bütününü tanımlar. Faaliyet konusu perakendecilik işinin yer seçimi, kurulması, işletme prosedürleri, satış teknikleri, markaların kullanımı, personelinin eğitimi, işletmenin denetimi, Frençayz alanların seçimi, Frençayz anlaşması gibi konular belirlenir.

 

İşletme (outlet, store)

Perakende işinin yapılmasına kullanılan fiziki ortamı tanımlar. Genellikle ürün veya hizmet satışında kullanılan mağaza, dükkan, restoran, otel, ofis, depo gibi yapılardır. Telefon veya internet üzerinden sipariş alınarak müşterinin yerinde satılan veya postayla/internetle gönderildiği ürün veya hizmetler (örn. temizlik, bakıcılık, web hizmetleri, vb.) söz konusu olduğunda ev, ortak kullanılan ofis, bilgisayar, internet, depo, vb. işletmeyi oluşturan unsurlardır.

 

Frençayz giriş bedeli (royality, lumb sum fee)

Frençayz alanın, sisteme girmek için başlangıçta Frençayz verene ödediği bedeldir.

 

Frençayz kullanım bedeli (franchise fee)

Çoğu sistemlerde Frençayz alanın işletme süresince sistemi ve markayı kullanması karşılığında Frençayz verene ödediği bedeldir. Genellikle aylık bazen haftalık alınan bedel cironun veya karın belli bir oranı olabileceği gibi, başka büyüklüklere, örneğin işletme alanına veya hizmet birimi adedine göre de alınabilir. Kullanım bedeli için bir taban sınır konabileceği gibi, aylık sabit bir ödeme de alınabilir.

 

Reklam fonu (advertising fee)

Çoğu sistemlerde merkezden yapılan toplu reklam harcamaları için bir fon kurulur ve işletmelerden katkı bedeli toplanır. Bu bedel genellikle ciro ile orantılı tanımlanır.

 

ESASI

 

Frençayz sistemleri, Franchise & More deneyimleri ışığında iki faktöre bağlı olarak başarılı yürüyebilmektedir.

 

Para kazanmak

Bir Frençayz sistemi öncelikle her bir işletmesinde iyi gelir elde edebilmelidir.

Ortada bölüşecek pasta yoksa, Frençayz da olamaz. Frençayz alan kendi başına kazanabileceğinden daha para kazanmayacaksa işi sürdürmez. Frençayz veren özgün iş fikri ve modeli ve ortaya koyduğu eforu ile kazancı artıramıyorsa içinden kendine menfaat sağlayamaz, işini öğretmez, markasını kullandırmaz, sistemi yürütmez.

 

Dengeli paylaşmak

Frençayz veren ve alan, sistem ve marka sayesinde yaratılan katma değeri dengeli şekilde paylaşmalıdırlar.

Denge, her birinin koyduğu para, bilgi ve çabayla kendi kazanabileceği kadar alması, ilave karın ise tarafların güçlerl ile orantılı paylaşılması halidir.

 

 

 

UNSURLARI

 

Frençayz (veya franchising), bir sistem ve markanın imtiyaz hakkı sahibinin, belirli süre, koşul ve sınırlar içinde, işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin sürekli disiplin ve destek sağlayarak, belirli bir bedel karşılığında, bağımsız yatırımcılara sistem ve markasını kullandırmasına dayanan, uzun vadeli ve sürekli bir iş ilişkisidir.

Frençayz sisteminin üç ana unsuru vardır:

 

Sistem / marka: Frençayz vermek için öncelikle ortada başarılı çalışan bir işletme, denenmiş bir sistem, tanınmış bir marka olmalıdır. Ancak başarısı kanıtlanmış bir iş başkalarına satılabilir. Bireysel yatırımcı, eğer kendi olanakları ile becerebileceğinden daha fazla kazanacağına, daha verimli çalışacağına, işinin daha başarılı ve kalıcı olacağına inanırsa böyle bir ilişkiye girmek ister. Hiç kimse, kendi becerebileceğinden daha az kazanmak için başkasının sistemini kullanmaz, başkasının markası için çalışmaz.

 

Disiplin / destek: Frençayz işinde, katı disiplin kuralları geçerlidir. Taraflar aralarında uzun süreli bir anlaşma yaparlar. Sistemin uygulama esasları net olarak belirlenmiştir. İşi başarıya götüren çalışma kuralları kesin olarak tanımlanmıştır. Aynı markayı taşıyan her işletmede standart ürün ve hizmet sunulur. Hizmet kalitesini sağlamak için başlangıçta ve sonrasında çalışanlara ve yatırımcılara sürekli eğitim verilir. İşletme süresince sıkı denetim uygulanır.

 

Bedel: Yapılan işi “Frençayz” olarak adlandırmak için, Frençayz verenin, Frençayz alan yatırımcıdan bir bedel alması şarttır. Frençayz vermek bir anlamda “sistem / marka satmak” olarak da adlandırılabilir. Dolayısıyla satılan marka veya sistem “para etmeli”dir. Eğer Frençayz veren bunun karşılığında hiç bir bedel talep etmiyorsa, “sistem satmıyor” demektir. Bu durumda Frençayz sisteminin gereği olan çalışmayı yapması ve desteği vermesi de beklenemez. Yok eğer Frençayz sistemini kendi ürettiği bir malı pazarlamak için kullanıyor ve söz konusu destekleri ürün satış fiyatı içindeki karından finanse ediyorsa, fiyatını emsallerine göre yüksek tutuyor demektir.

 

Frençayz, esasen bir “pazarlama” yöntemidir. Yalnız burada pazarlanan bir ürün veya hizmet değil, bir sistemdir, yatırımcılara “hazır iş” satılır. “Frençayz işi” bazen yanlış anlaşılır ve yapılan ürünle karıştırılır. Frençayz, “hamburger satmak”, “araba kiralamak” vb. gibi bir iş değildir. Frençayz satmak, “hamburger satma işini” veya “araba kiralama işini” pazarlamaktır.

 

 

BEKLENTİLER

 

Frençayz sisteminin başarılı olduğunu söylemek için, gerek Frençayz verenin, gerekse alanın beklentilerinin karşılanması esastır. Yaygın rastlanan beklentileri aşağıda sıralıyoruz. Kendi beklentilerinizi irdelerseiz, Frençayz almanın veya vermenin sizin için doğru girişim olup olmadığını, bu beklentilerin ne derecede karşılanacağını görebilirsiniz.

 

Ürün/marka sistemi

• Frençayz sisteminin dünyada ilk uygulayıcılarının üreticiler olması rastlantı değildir. Üreticiler, yüksek cirolarından ürün reklamına ayırdıkları payı, çoğunlukla aynı markal zincirleri için de kullanır, sinerji sağlarlar.
• Üreticiler, sahip oldukları geniş yönetici kadroları ile modern yönetim tekniklerini kullanır, kararlarında ve atılımlarında daha deneyimli ve cesur davranırlar.
• Üreticiler mağaza açarak, ürünlerine ve markalarına itibar sağlarlar.
• Üretici, sattığı ürünlerin tahsilatında zorlandığında, Frençayz anlaşması ile bağladığı bayilerinin tahsilatı hızlandırmasını, riskini azaltmasını bekler.
• Frençayz, kaliteli hizmet ile müşteri bağlılığı sağlar.
• Özellikle hipermarketler ve zincir marketler sattıkları ürünleri rafa koymak için ücret alırlar. Kendi mağaza zincirini kurmak bu tür masraflardan kurtarır.
• Düzenli çalışan ve sürekli satın alan işletmeler sayesinde üretimde süreklilik sağlannır. Sezonel dalgalar veya güçlü alıcının kaprisleri olmaz.

 

 

 

 

SINIFLANDIRMA

 

Franchising sistemleri, önceleri üreticiler tarafından ürünlerinin pazarlamasında kullanılmıştır. Zaman içinde sistemin yararını keşfeden hizmet üreticileri de, aynı yöntemleri kullanarak işlerini Frençayz etmişlerdir.

Frençayz sistemleri, ağırlıklı olarak mal veya hizmet pazarlamalarına bağlı olarak iki ana gruba ayrılırlar.

 

Ürün ve marka Frençayz sistemi (Product and Tradename Franchising)

Belli ürünleri satan perakendecilerin, tek hizmet markası ve işletme sistemi ile çalışmalarıdır. Ürünleri sağlayan üreticinin kendisi olabileceği gibi, birçok üreticiden mal alan toptancı da olabilir.

Frençayz alanın satış esnasında verdiği hizmet de önem taşır ama, esas olarak yapılan iş ürün satışıdır. Bu açıdan bayiliğe benzer ancak disiplin ve destek içerir. Mevcut bayilik sistemlerinin hızla franchising’e dönüştüğü görülmektedir. Araba satıcıları, benzin istasyonları, meşrubat üreticileri, mobilyacılar, konfeksiyoncular bu grupta önde gelen örneklerdir.

 

İşletme sistemi Frençayz sistemi (Business Format Franchising)

Belli hizmetleri sunan perakendecilerin, işletme sistemini başkalarına öğrettiği, onları sürekli olarak denetlediği, desteklediği ve bunun karşılığında bir bedel aldığı sistemlerdir.

Kullanılan ham ve mamul maddelerin belli kaynaklardan sağlanması, hatta Frençayz verenden alınması öngörülmüş olsa bile, işletmede verilen hizmetin öne çıktığı sistemler bu kapsama girer.